U wilt graag meer weten over cholesterol? En u zoekt praktische tips en informatie om een goede gezondheid te bevorderen? Dan bent u bij ons op het juiste adres! 

Cholesterol en triglyceriden zijn de twee belangrijkste vetten in ons lichaam. Te hoge vetgehalten in het bloed kunnen echter op lange termijn problemen veroorzaken. Cholesterol ligt ten grondslag aan doodsoorzaak nummer 1: hart-vaatziekten. Voor een goede gezondheid is het daarom belangrijk om de hoeveelheid cholesterol in de juiste balans te houden. Het goede nieuws is dat u zelf een grote mate van invloed heeft op uw cholesterolgehalte. Met deze website helpen wij u met effectieve ideeën en waardevolle kennis voor gezonde cholesterolwaarden. 

Onze teksten zijn geschreven aan de hand van gepubliceerde studieresultaten en gebaseerd op literatuur van medisch specialisten. Wij bieden hiermee betrouwbare informatie die onafhankelijk is van  commerciële partijen. Met de juiste kennis op zak heeft u de regie over uw eigen gezondheid. Klinkt goed, toch? Let’s continue! 

 

1. Gezonde cholesterolwaarden, waarom is dit belangrijk?

U heeft net als vele andere mensen waarschijnlijk genoeg te doen. Prioriteiten stellen is daarom verstandig. Het is logisch om u te concentreren op de belangrijkste kansen om uw gezonde levensjaren te beïnvloeden. Hart-vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer 1 in de EU. 

Ieder jaar sterven 1,8 miljoen mensen in de EU als gevolg van een hart-vaatziekte. Met 36% van alle sterfgevallen zijn cardiovasculaire ziekten koploper. Onderstaande illustratie van de European Heart Network bevestigt deze dramatische cijfers.

Waarom zijn deze cijfers relevant voor u? – Omdat een te hoog cholesterol deze cardiovasculaire ziekten kan veroorzaken.  

Nu komt het goede nieuws: Cholesterol kunt u in grote mate beïnvloeden. U kunt hiermee uw risico verlagen. Onderzoek heeft namelijk bewezen dat een lager LDL cholesterol direct samenhangt met een lager risico op cardiovasculaire gebeurtenissen, zoals een hartaanval of herseninfarct. Het mooie is dat u relatief veel mogelijkheden heeft om uw cholesterol op een gezond peil te brengen en/of houden. Meer weten? Lees dan verder!  

2. Wat is cholesterol en wat ik heb er aan?

Cholesterol is een vetachtige stof die onmisbaar is voor het goed functioneren van het lichaam. Cholesterol dient namelijk als grondstof bij de opbouw van de celwand en is een noodzakelijke bouwsteen voor andere belangrijke stoffen. Hierbij vier redenen waarom cholesterol belangrijk voor ons is: 

1. Cholesterol is nodig voor de aanmaak van celwanden;
2. Het is een grondstof voor steroïdhormonen;
3. Uw lichaam gebruikt cholesterol voor de productie van galzuren;
4. Vitamine D wordt uit cholesterol gemaakt.

Een te hoog cholesterol vergroot het risico op hart- en vaatziekten. Dit verband tussen een verhoogd cholesterol en hart-vaatziekten is met behulp van meerdere grote studies bewezen. Het meest bekend is één van de oudste bevolkingsonderzoeken ter wereld: het zogenoemde ‚Framingham Cohort‘.

3. Wanneer zijn mijn cholesterolwaarden goed of slecht?

De beste dokter bent u zelf, voorkomen is namelijk beter dan genezen. Dit geldt in het bijzonder voor cholesterol. Goede cholesterolwaarden kunnen namelijk diverse ziekten voorkomen. Bovendien kunt u uw cholesterolwaarden in de meeste gevallen goed beïnvloeden. Nu stelt zich natuurlijk de vraag: wat zijn goede cholesterolwaarden? 

3.1 Soorten vetten en cholesterol

Allereerst is het relevant om te weten dat we diverse soorten vetten in ons lichaam hebben. Cholesterol en triglyceriden zijn de belangrijkste vetten waarvan u de waarden kunt terugvinden in de resultaten van uw bloedonderzoek. Er zijn verschillende soorten cholesterol en de rol van beide soorten cholesterol is zeer relevant. De twee belangrijkste soorten cholesterol zijn: 

• LDL cholesterol: het ‘slechte’ cholesterol. Een hoge LDL-waarde vergroot de kans op hart-vaatziekten.
• HDL cholesterol: het ‘goede’ cholesterol. Een hoge HDL-waarde is gunstig omdat HDL helpt bij het opruimen van overtollig LDL cholesterol.

Het verschil tussen LDL en HDL cholesterol is belangrijk omdat het effect van beide soorten cholesterol tegengesteld is. Hoge LDL cholesterolwaarden verhogen het risico op aderverkalking. En aderverkalking kan leiden tot ernstige complicaties zoals een hartinfarct, angina pectoris of een beroerte. Het HDL wordt echter gezien als een ‘goed soort’ cholesterol. Hoge HDL-waarden zijn gunstig en werken als een soort stofzuiger in de bloedbaan om het slechte LDL cholesterol op te ruimen. 

OK, nu weten we op welke soorten vetten (cholesterol + triglyceriden) we moeten letten. En we kennen de belangrijkste soorten cholesterol (LDL en HDL). 

Naast uw LDL en HDL cholesterol ziet u waarschijnlijk ook de term ‘Cholesterol totaal‘ in de resultaten van uw bloedonderzoek. Het totaal cholesterol is een optelling van LDL + HDL + Triglyceriden. Een waarde onder de 5 mmol/l is optimaal. 

3.2 Cholesterolwaarden uitgedrukt in mmol/l of mg/dl

Uw cholesterolwaarde wordt in Nederland uitgedrukt in millimol per liter bloed (afgekort ‘mmol/l’). Millimol is een manier om de hoeveelheid van een bepaalde stof te omschrijven. De term mmol/l kunt u terugvinden in de resultaten van uw bloedonderzoek voor triglyceriden, LDL, HDL en totaal cholesterol. Vaak wordt ook de cholesterol ratio vermeld. 

Verwarrend genoeg hanteren verschillende landen verschillende maten voor het uitdrukken van de cholesterolwaarden. In Belgie wordt in plaats van mmol/l de maat milligram per deciliter (mg/dl) gehanteerd. Op deze website gebruiken we mmol/l omdat onze lezers voornamelijk uit Nederland komen. Voor onze Belgische lezers zullen we zo veel mogelijk de omrekening naar mg/dl vermelden. De omrekening van mmol/l naar mg/dl gaat als volgt: vermenigvuldigen met 38,7. Bijvoorbeeld: 5,0 mmol/l * 38,7 = 193,5 mg/dl.

3.3 Cholesterolwaarden in een overzicht

Een LDL-waarde lager dan 2,5 mmol/l en een HDL-waarde hoger dan 1,7 mmol/l is optimaal. De waarde van het totaal cholesterol is optimaal wanneer deze cholesterolwaarde lager is als 5,0 mmol/l. De HDL-waarde dient meer dan 25% van de totale hoeveelheid cholesterol uit te maken. Het totale cholesterolgehalte is als risicofactor voor hart- en vaatziekten minder belangrijk dan de verhouding tussen het totaal cholesterol en het HDL-cholesterol. Deze verhouding wordt ook wel de ‘cholesterol ratio’ genoemd. De waarde van triglyceriden is optimaal wanneer deze 1,7 mmol/l of lager is.

 

4. Wat zijn de oorzaken van een hoog cholesterol?

Er zijn diverse mogelijke oorzaken voor een te hoog cholesterol. Belangrijk is het verschil tussen oorzaken waar u wel invloed op heeft en redenen die u niet kunt beïnvloeden. Laten we beginnen met een overzicht van de oorzaken die u niet direct kunt beïnvloeden: 

• Geslacht en leeftijd;
• Erfelijke stoornissen in de vetstofwisseling;
• Een inactieve schildklier (hypothyreoïdie);
• Suikerziekte (diabetes mellitus);
• Noodzakelijk gebruik van bepaalde medicijnen;
• Nierziekte;
• Leverziekte.

Gelukkig is cholesterol een risicofactor die we over het algemeen goed kunnen beïnvloeden. Enkele oorzaken die het cholesterolgehalte kunnen verhogen zijn als volgt: 

• Roken;
• Overgewicht;
• Voeding;
• Lichaamsbeweging;
• Alcoholgebruik.

4.1 Uitleg over elk van de oorzaken hoog cholesterol

We zullen in dit hoofdstuk, in willekeurige volgorde, alle oorzaken bespreken. En we leggen uit waarom en/of hoe deze factoren het cholesterol verhogen.

4.1.1 Overgewicht

Een hoog BMI is een indicator voor overgewicht of obesitas. Overgewicht heeft een negatieve invloed op het cholesterolgehalte en andere risicofactoren. Met name het appelfiguur verhoogt het cholesterol. Vet rondom de buik leid namelijk tot een verhoogde afgifte van cholesterol aan de bloedbaan en verhoogd bovendien de kans dat de hoeveelheid HDL-cholesterol (‘goed cholesterol’) zal dalen. Lees hierover meer op de pagina overgewicht.

4.1.2 Voeding

Met name het soort vet in de voeding bepaald het effect op het cholesterolgehalte. Men onderscheid verzadigde vetten, enkelvoudig onverzadigde vetten en meervoudig onverzadigde vetten. Verzadigde vetten zijn een belangrijke oorzaak van een hoog cholesterol. Als verzadigde vetten worden vervangen voor onverzadigde vetten levert dat al een daling van het cholesterolgehalte op. Een vet- en cholesterolarm dieet kan een behoorlijke daling van het cholesterolgehalte opleveren van zo’n 10 – 15% van het totale cholesterol. Het is niet goed om helemaal geen vetten meer te eten, het antwoord zit ‘m in de juiste balans. Lees hier meer: Voeding en cholesterol.

4.1.3 Suikerziekte

Bij suikerziekte wordt regelmatig een laag gehalte van het goede HDL-cholesterol geconstateerd. Dit komt door het hoge gehalte aan triglyceriden, waarvoor VLDL-deeltjes worden geproduceerd die cholesterol van het HDL-cholesterol ‘afpakken’ en opnieuw de bloedbaan in brengen.

4.1.4 Onvoldoende lichaamsbeweging

In 2002 is een onderzoek gepubliceerd waarin voor het eerst werd aangetoond dat lichaamsbeweging op zichzelf, dus zonder gelijktijdig gewichtsverlies, een positief effect heeft op het cholesterolgehalte. Naast een verlaging van het cholesterolgehalte levert voldoende lichaamsbeweging bovendien een hoger HDL-cholesterolgehalte op. Daarnaast kan onvoldoende lichaamsbeweging extra risicofactoren met zich meebrengen zoals een toename van het gewicht.

4.1.5 Leeftijd en geslacht

Het cholesterolgehalte, met name het ‘slechte’ LDL-cholesterol, stijgt met de leeftijd. Bij mannen zijn de LDL cholesterolgehalten doorgaans hoger dan bij vrouwen, maar bij vrouwen beginnen ze na de menopauze toe te nemen. Mannen hebben van nature een iets lager ‘goed’ HDL-cholesterol dan vrouwen, verklaring hiervoor is gebrek aan het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen. Dit geldt tot de menopauze. 

4.1.6 Erfelijke stoornissen in de vetstofwisseling

Een hoog cholesterol met een erfelijke oorzaak wordt ook wel erfelijke hypercholesterolemie genoemd en is de meest voorkomende stofwisselingsziekte in Nederland. Voorbeelden van erfelijke aandoeningen zijn de familiaire hypercholesterolemie, familiair gecombineerde hyperlipidemie, familiaire hypertriglyceridemie, familiair defectief apolipoproteïne B, familiaire dysbetalipoproteïnemie en polygenetische hypercholesterolemie.

4.1.7 Traag werkende schildklier (hypothyreoïdie)

Door onvoldoende productie van het schildklierhormoon hebben deze mensen een vertraagde vetstofwisseling. Mensen met een vertraagde schildklierwerking hebben vaak een te hoog LDL-cholesterol vanwege minder LDL-receptoren op de levercellen en een verminderde afbraak van het cholesterol.

4.1.8 Nierziekte

Een verstoorde balans in het cholesterolgehalte is één van de klinische kenmerken van een nefrotisch syndroom. Door een stijging in de productie van lipoproteïnen en een verminderde afbraak van lipoproteïnen wordt een te hoog cholesterol veroorzaakt.

4.1.9 Leverziekte

Bij ernstige leverziekten kan de regulatie van o.a. cholesterol verstoord zijn met een hoog cholesterol als gevolg.

4.1.10 Medicijnen

Gebruik van prednison, oestrogenen (zitten in ‘de pil’), sommige plaspillen of sommige betablokkers kunnen een hoger cholesterol veroorzaken. Ervan uitgaande dat u dit medicijn nodig heeft, kunt u dit niet goed beïnvloeden tenzij er een goed alternatief voorhanden is.

4.1.11 Alcohol

Meer dan twee glazen alcohol per dag kan het triglyceridengehalte in het bloed verhogen, wat een ongunstig effect heeft op het cholesterolgehalte.

4.1.12 Roken

Roken verlaagd het ‘goede’ HDL-cholesterolgehalte aanzienlijk, waardoor de cholesterol balans verstoord raakt. Bovendien verhoogd roken het schadelijke effect van cholesterol door beschadiging van het endotheel (= binnenste wand) van de bloedvaten.

5. Wat zijn de gevolgen van een te hoog cholesterol?

Hoge cholesterolwaarden in het bloed kunnen op lange termijn problemen veroorzaken. De kans op atherosclerose en aandoeningen van de kransslagader of de halsslagader, en dus de kans op een hartinfarct of cerebrovasculair accident (‘beroerte‘), neemt toe als het cholesterolgehalte toeneemt. Een laag cholesterolgehalte is daarom doorgaans beter dan een te hoog cholesterol, hoewel extreem lage cholesterolspiegels mogelijk ook niet gezond zijn.

Overigens veroorzaken hoge cholesterolwaarden meestal geen symptomen. Bij bijzonder hoge cholesterolgehalten ontstaan er in de pezen en in de huid soms uitgroeiingen gevormd door vetafzetting, zogenaamde ‚xanthomen‘. Extreem hoge waarden van triglyceriden kunnen vergroting van de lever en milt veroorzaken, evenals symptomen van alvleesklierontsteking zoals ernstige buikpijn.

6. Hoe kan ik mijn cholesterol verlagen?

Een hoog cholesterol vergroot de kans op hart-vaatziekten en bijvoorbeeld het krijgen van een hartaanval of herseninfarct. Er zijn diverse mogelijkheden om uw cholesterolgehalte te verlagen. In de meeste gevallen wordt gestart met leefstijl advies. Bij onvoldoende effect is cholesterolverlagende medicatie beschikbaar. We zullen in dit hoofdstuk uitleg geven over zowel cholesterolverlaging zonder medicijnen als ook de mogelijkheden met cholesterolverlagende medicijnen.

6.1 Uw cholesterol verlagen zonder medicijnen.

Uw leefstijl is in sterke mate van invloed op uw cholesterolgehalte en uw risico op hart-vaatziekten. U kunt uw cholesterol met ongeveer 20 tot 30% verlagen door u te richten op de oorzaken die samenhangen met uw leefstijl. Hierbij een overzicht van de vijf belangrijkste leefstijl adviezen om uw cholesterol te verlagen: 

1. Een cholesterol verlagend dieet;
2. Stoppen met roken;
3. Voldoende lichaamsbeweging;
4. Een gezond gewicht;
5. Matige alcohol consumptie.

6.1.1 Een cholesterolverlagend dieet.

Met een strenge opvolging van een cholesterol verlagend dieet is een cholesterolverlaging van meer dan 20% mogelijk. Wanneer het dieet goed gevolgd wordt, kan al na 6 tot 8 weken een reductie 10 tot 15% in het totaal cholesterolgehalte worden waargenomen. U kunt bij de keuze van uw voeding o.a. met de onderstaande punten rekening houden: 

• Kies voor onverzadigde vetten;
• Kies voor omega-3 en/of omega-6 vetzuren;
• Kies voor verse vis;
• Vermijd suikers.

Hebben we uw interesse gewekt om uw voeding aan te passen en daarmee uw cholesterol te verlagen? Dan adviseren we u een aantal artikelen met meer uitgebreide informatie en adviezen over het verlagen van uw cholesterol met behulp van voeding. Klik op de link om deze artikelen te lezen: 

• Cholesterol verlagen met uw voeding;

6.1.2 Stoppen met roken

Stoppen met roken verhoogd uw goede HDL cholesterol. HDL cholesterol helpt het slechte LDL cholesterol op te ruimen. De voordelen van stoppen met roken zijn al snel merkbaar:

• Binnen 20 minuten zullen uw bloeddruk en hartritme zich herstellen van de piek die wordt veroorzaakt door het roken.
• Binnen 3 maanden zullen uw bloedcirculatie en longfunctie zich beginnen te herstellen.
• Binnen een jaar na het stoppen met roken, is uw risico op hart-vaatziekten gehalveerd in vergelijking met een roker.

6.1.3 Lichaamsbeweging

Voldoende beweging kan ertoe bijdragen dat de hoeveelheid LDL-cholesterol in het bloed daalt en de hoeveelheid HDL-cholesterol stijgt. Dit is gunstig voor de cholesterol-ratio. Zo’n 30 minuten per dag bewegen heeft al een positief effect. Met simpele aanpassingen in uw dagelijkse routine kunt u mogelijk al resultaat boeken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan:

• Een dagelijkse wandeling tijdens de lunchpauze;
• Met de fiets naar het werk;
• Te voet naar de supermarkt;
• Kies voor de trap in plaats van de lift;
• Regelmatig in de tuin werken. 

6.1.4 Een gezond gewicht

Overgewicht is op zichzelf al een risicofactor die de kans op hart-vaatziekten verhoogd. Bovendien kan overgewicht je cholesterol verhogen. Een gezond gewicht vergroot ook uw kans op gezonde cholesterolwaarden. Afvallen kan uw slechte LDL cholesterol verlagen en uw goede HDL cholesterol verhogen. 

6.1.5 Matige alcohol consumptie

Meer dan twee alcoholische consumpties per dag kan bij mannen het LDL doen stijgen en het HDL doen dalen. Voor vrouwen geldt dit reeds bij meer dan één alcoholische consumptie per dag. Onderzoek wijst overigens aan dat het LDL kan dalen en het HDL kan stijgen wanneer men dagelijks een kleine hoeveelheid alcohol consumeert welke voorgenoemde maximum niet overschrijd.

6.2 Uw cholesterol verlagen met medicijnen.

Met het optimaal aanpassen van uw leefstijl kunt u ongeveer 20% cholesterolverlaging bereiken. Voor veel mensen is dit onvoldoende. Er zijn verschillende soorten medicijnen beschikbaar die in aanvulling op leefstijl advies door een arts kunnen worden voorgeschreven. Hierbij een overzicht van de soorten cholesterolverlagers: 

• Statine
• Cholesterolabsorbtie-remmer
• PCSK9-remmer
• Fibraat
• Galzuurbindend hars
• Nicotinezuur

7. Hoe kan ik een te hoog cholesterol voorkomen?

U kunt een te hoog cholesterol voorkomen door bewust te kiezen voor een gezonde leefstijl:

• Kies voor voeding met een laag gehalte aan verzadigde vetten en cholesterol;
• Kies voor voldoende lichaamsbeweging. Gebrek aan lichaamsbeweging is een belangrijke onderliggende risicofactor voor hart-vaatziekten. Naast cholesterolverlaging kunt u met lichaamsbeweging ook bijvoorbeeld de bloeddruk verlagen, de insulineresistentie verminderen en de hartfunctie verbeteren;
• Kies voor een rookvrije omgeving, een leven zonder te roken;
• Kies voor gematigd alcoholgebruik: maximaal twee consumpties per dag voor mannen, maximaal één alcoholische consumptie per dag voor vrouwen;
• Kies voor een gezond lichaamsgewicht.

8. Voeding en cholesterol: richtlijnen en handige tips

Iedereen, inclusief mensen met een optimaal tot licht verhoogd cholesterolgehalte, zou ‘goede‘ voeding tot zich moeten nemen. Met betrekking tot het gewenste voedingspatroon zijn er Nederlandse richtlijnen opgesteld ter voorkoming van ziekten voor de totale bevolking boven de drie jaar. Deze richtlijnen zijn opgesteld door de Nederlandse voedings- en gezondheidsraad en gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Wij geloven in het belang van wetenschappelijk onderbouwde informatie en baseren onze adviezen ten aanzien van voeding daarom zo goed mogelijk op deze ‚evidence-based‘ richtlijnen. Samengevat ziet dit advies er als volgt uit:

 

In het algemeen wordt aanbevolen om relatief meer plantaardige voeding en minder dierlijke voeding te nuttigen conform de onderstaande richtlijnen.

Een hogere consumptie wordt aanbevolen voor onderstaande voedingsmiddelen:

• Eet dagelijks ten minste 200 gram groente en ten minste 200 gram fruit.
• Eet dagelijks ten minste 90 gram bruin brood, volkorenbrood of andere volkorenproducten.
• Eet ten minste eenmaal per week peulvruchten.
• Eet ten minste 15 gram ongezouten noten per dag.
• Eet ten minste eenmaal per week vis, bij voorkeur vette vis.
• Drink dagelijks ten minste drie koppen thee.

Vervanging wordt aanbevolen ten aanzien van onderstaande voedingsmiddelen:

• Vervang geraffineerde graanproducten door volkorenproducten.
• Vervang boter, harde margarine en bak- en braadvetten door zachte margarine, vloeibaar bak- en braadvet en plantaardige oliën.
• Vervang ongefilterde door gefilterde koffie. Beperking van de consumptie aanbevolen
• Beperk de consumptie van rood vlees en met name bewerkt vlees.
• Drink zo min mogelijk suikerhoudende dranken.
• Drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas per dag.
• Beperk de inname van keukenzout tot maximaal 6 gram per dag.
• Het gebruik van voedingsstofsupplementen is niet nodig, behalve voor mensen die tot een specifieke groep behoren waarvoor een suppletieadvies geldt.

Tot slot wordt aanbevolen om iedere dag enkele porties zuivel te eten of drinken, waaronder melk of yoghurt.

 

Literatuurverwijzingen:

1. European Heart Network. http://www.ehnheart.org/cvd-statistics/cvd-statistics-2017.html. 2017. 
2. Barnard RJ. Short Term Reductions in Serum Lipids through Diet and Exercise. New England Journal of Medicine 1990; 323: 1142-1143.
3. Nederland Huisartsen Genootschap. Multidisciplinaire Richtlijn Cardiovasculair Risicomanagement. 2011.
4. Ramsay LE, Yeo WW, JacksonPR. Dietary reduction of serum cholesterol concentration: time to think again. British Medical Journal. 1991; 303: 953–957.
5. Gezondheidsraad. Richtlijnen Goede Voeding 2015. Den Haag: Gezondheidsraad, 2015; publicatienr. 2015/24.