Als u reeds heeft gelezen over de functie van cholesterol, weet u dat cholesterol op zichzelf niet slecht is voor het lichaam. Sterker nog, cholesterol is noodzakelijk voor het lichaam. Echter moet zoals met zo veel dingen, ook met betrekking tot cholesterol de juiste balans gevonden worden. Een te hoog cholesterol is namelijk wel slecht voor het lichaam. Deze theorie over cholesterol zit nog iets ingewikkelder in elkaar; we onderscheiden namelijk ‘goed cholesterol’ (HDL cholesterol) en ‘slecht cholesterol’ (LDL cholesterol). LDL cholesterol is de oorzaak van hart- en vaatziekten en het HDL cholesterol verlaagd het risico op hart- en vaatziekten. Dat één en dezelfde stof zowel goed als slecht kan zijn voor ons lichaam klinkt erg onlogisch en daarom is enige uitleg hierover wel nodig. In principe bedoelen we met slecht cholesterol het cholesterol dat verpakt zit in zogenaamde LDL-lipoproteïnen. Met goed cholesterol bedoelen we het cholesterol dat in HDL-lipoproteïnen verpakt zit. Het cholesterol is dus hetzelfde, echter de verpakking is anders. Op deze pagina wordt meer uitleg gegeven over slecht- en goed cholesterol, oftewel LDL cholesterol en HDL cholesterol.
Voordat de verschillende soorten cholesterol worden uitgelegd, is het belangrijk om meer te weten over lipoproteïnen. In principe is het namelijk niet het cholesterol zelf dat bepaald of het cholesterol goed of slecht is voor het lichaam, maar het transportmiddel waarmee dit cholesterol door uw bloedbaan wordt verplaatst. Omdat cholesterol een vetachtige (lipide) stof is, kan cholesterol niet oplossen in water en zich dus niet zelfstandig mengen en verplaatsen via de bloedbaan. Cholesterol is echter wel op verscheidene plaatsen in het lichaam nodig, en daarom heeft het lichaam een transportmiddel beschikbaar dat werkt als een soort ‘kapsule’ waarmee het cholesterol wel door de bloedbaan vervoerd kan worden. Deze ‘kapsule’ wordt ook wel lipoproteïne genoemd. HDL is een lipoproteïne dat goed is voor het lichaam, echter is met name het LDL een lipoproteïne dat zeer schadelijk is voor het lichaam.
LDL cholesterol
LDL cholesterol is cholesterol dat vervoerd wordt door het zogenaamde low-density-lipoprotein. Eigenlijk staat de term ‘LDL’ dus niet voor cholesterol maar voor het lipoproteïne dat het cholesterol transporteert. LDL transporteert relatief veel cholesterol, wat maakt dat dit lipoproteïne meer gevaarlijk is. Bovendien is LDL een lipoproteïne met een lage dichtheid, zoals de volledige naam ‘low-density-lipoprotein’ al zegt. LDL-deeltjes zijn dusdanig klein dat zij makkelijker door de vaatwand heen kunnen dringen waar zij vervolgens ter plekke neerslaan. Als antwoord daarop komen de zogenaamde opruimcellen (macrofagen) naar de plek van beschadiging om het LDL cholesterol weg te werken. Echter als er een te hoog LDL cholesterol is, raken de opruimcellen vol en gaan schuimen. De ophoping van dergelijke schuimcellen vormt een vette reep in de aderwand; dit is het begin van de ontwikkeling van aderverkalking. Meer over de rest van het aderverkalking-proces leest u op de pagina aderverkalking. Om aderverkalking te voorkomen, is het belangrijk dat u het juiste LDL cholesterolgehalte kent. Ook HDL cholesterol kan de kans op aderverkalking verkleinen, dit wordt in het volgende hoofdstuk uitgelegd.
Het ideale LDL-cholesterolgehalte hangt af van een aantal factoren. Onderstaand worden twee categorieën beschreven die verschillen op basis van enkele van deze factoren. Aan elk van deze categorieën wordt het LDL-cholesterol gekoppeld zodat u een idee heeft van uw ideale cholesterolwaarde. Hoe u uw ideale LDL- cholesterolgehalte kunt bereiken, wordt uitgelegd in de rubriek cholesterol verlagen.
Categorie 1: U hebt geen coronaire hartziekte, diabetes, hoge bloeddruk of een familiegeschiedenis met vroegtijdige hartziekte en u rookt niet. Voldoet u aan deze kenmerken, dan kunt u de volgende waarden aanhouden:
Lager dan 2,6 mmol/l (= 100,54 mg/dl)
2,6 – 3,3 mmol/l (= 100,54 – 127,61 mg/dl)
3,4 – 4,0 mmol/l (= 131,48 – 154,68 mg/dl)
4,1 – 4,8 mmol/l (= 158,55 – 185,62 mg/dl)
4,9 mmol/l (= 189,48 mg/dl) of hoger
– Optimaal
– Niet optimaal
– Nog net acceptabel
– Te hoog
– Zéér hoog
*Toelichting bij tabel: In Nederland wordt al notatie mmol/l aangehouden, oftewel millimol per liter. In de VS, Duisland en ook België is gekozen voor de notatie mg/dl, met andere woorden milligrammen per deciliter.
Categorie 2: Bent u een patiënt met diabetes mellitus type 2 en/of bestaande hartziekte, dan moet u volgens de Nederlandse richtlijnen streven naar een LDL cholesterol beneden de 2,5 mmol/l.
HDL cholesterol
HDL cholesterol is cholesterol dat getransporteerd wordt door lipoproteïnen met een hoge dichtheid. HDL is dan ook de afkorting voor high-density lipoprotein. HDL lipoproteïnen zijn de ‘stofzuigers’ van het lichaam en HDL cholesterol wordt daarom ook wel goed cholesterol genoemd. HDL-lipoproteïnen worden ook wel stofzuigers genoemd omdat HDL-lipoproteïnen cholesterol vanuit de bloedbaan terug naar de lever transporteren, waar het wordt afgebroken. Hoe meer HDL cholesterol, des te meer slecht cholesterol er kan worden opgeruimd en dus minder kans op de ernstige gevolgen van aderverkalking.
Onderzoek heeft uitgewezen dat met elke procent meer HDL de kans op een hartaanval met 3 tot 4% afneemt terwijl elke procent minder LDL de kans op een hartaanval met slechts 2% verkleint. Met andere woorden, HDL cholesterol is zo gunstig dat een hoog HDL cholesterol tegenwicht kan bieden aan de kans op hartvaatziekten door bijvoorbeeld diabetes of overgewicht. Hier leest u meer over HDL cholesterol verhogen: HDL verhogen.
Een laag HDL cholesterol verhoogd uw risico en wijst vaak op andere problemen. Veel mensen met een laag HDL cholesterol hebben vaak andere gevaarlijke vetten in het bloed, zoals triglyceriden. Een laag HDL cholesterol betekent namelijk minder ‘stofzuigers’ om het slecht cholesterol op te ruimen. Een laag HDL cholesterol kan ook een teken zijn van insulineresistentie en het metabolisch syndroom. Gebruik onderstaand schema om te beoordelen of uw HDL cholesterol voldoende hoog is:
Mannen
Lager dan 0,8 mmol/l (= 30,94 mg/dl)
Tussen 0,8 en 1,0 mmol/l (= 30,94 – 38,67 mg/dl)
Tussen 1,0 en 1,5 mmol/l (= 38,67 – 58,00 mg/dl)
Hoger dan 1,5 mmol/l (= 58,00 mg/dl)
– sterk te laag
– licht verlaagd
– goed
– zeer goed
Vrouwen
Lager dan 1,0 mmol/l (= 38,7 mg/dl)
Tussen 1,0 en 1,2 mmol/l (= 38,67 – 46,40 mg/dl)
Tussen 1,2 en 1,7 mmol/l (= 46,40 – 65,74 mg/dl)
Hoger dan 1,7 mmol/l (= 65,74 mg/dl)
– sterk te laag
– licht verlaagd
– goed
– zeer goed
*Toelichting bij tabel: In Nederland wordt al notatie mmol/l aangehouden, oftewel millimol per liter. In de VS, Duisland en ook België is gekozen voor de notatie mg/dl, met andere woorden milligrammen per deciliter.
Factoren die bijdragen aan een laag HDL cholesterol zijn bijvoorbeeld roken, overgewicht, weinig lichaamsbeweging en het eten van veel koolhydraten (meer dan 60% van de dagelijks ingenomen calorieën). Hierbij moet gezegd worden dat niet iedereen invloed heeft op een laag HDL cholesterol, ongeveer de helft van de gevallen van een laag HDL cholesterol is namelijk erfelijk. Vrouwen hebben over het algemeen een hoger HDL cholesterol dan mannen. Volgens sommige artsen hebben vrouwen meer nodig dan mannen om gezond te blijven en is voor hen een HDL cholesterol hoger dan 1,5 mmol/l (60mg/dl) beter. Het is in ieder geval om de verhouding HDL cholesterol versus LDL cholesterol en de cholesterol ratio in de gaten te houden. De verhouding slecht versus goed cholesterol in uw lichaam, bepaald namelijk in sterke mate ook de kans op hart- en vaatziekten.
