Coronaire hartziekten

Ieder jaar worden vele tienduizenden Nederlanders geconfronteerd met een coronaire hartziekte.  Wat de aandoening precies inhoudt, wat de oorzaak en de symptomen zijn, welk risico u loopt, hoe een arts de aandoening vaststelt en kan behandelen, dit alles leggen we hieronder voor u uit.

1. Wat zijn coronaire hartziekten?

Laten we starten met de betekenis. Coronaire hartziekte (ook wel ischemische hartziekten genoemd) is een hartaandoening die het gevolg is van verkalking van slagaders (atherosclerose). Het bloedvat kan als gevolg daarvan vernauwen of geblokkeerd raken. Vervolgens ontstaat er een tekort aan zuurstof (ischemie) in de hartspier doordat er te weinig of geen bloedtoevoer naar de hartspier is. Deze hartaandoening is ernstig en kan levensbedreigend zijn. In Europa alleen al lijden miljoenen mensen aan een coronaire hartziekte (afgekort ook wel ‘CHZ’ genoemd).

1.1 Zijn coronaire hartziekten acuut of chronisch?

Beide vormen komen voor. Een hartinfarct (myocardinfarct) is een acute coronaire hartziekte. De patiënt krijgt te maken met een plotse, hevige, langdurige pijn op de borst en (een deel van) het weefsel raakt blijvend beschadigd. Angina pectoris is de chronische vorm. Er is ook borstpijn aanwezig, maar die is minder fel en korter van duur. De beschadiging van het hartweefsel is bovendien voorbijgaand.

2. Wat is de oorzaak van een coronaire hartziekte?

Coronaire hartziekten ontstaan door slagaderverkalking (atherosclerose). In de kransslagaders (= de slagaders rondom het hart) ontstaat een ophoping van cholesterol, calcium en andere bloedingrediënten. Dit noemt men (atherosclerotische) plaque. Door deze afzetting van plaque is er kans op verstopping van de kransslagaders, die dan stijf kunnen worden. Dit wordt in medische termen atherosclerose (verharding) genoemd.

U ziet in bovenstaande afbeelding het proces van slagaderverkalking (=atherosclerose). Er hoopt zich in een ogenschijnlijk gezond bloedvat toenemend veel van het ‘slechte’ LDL-type cholesterol op. Hierdoor ontstaan zogenaamde ‘atherosclerotische plaques’ die de bloedstroom belemmeren. De verstoppingen kunnen enkelvoudig of meervoudig zijn, kunnen zich op meerdere plaatsen voordoen en kunnen voorkomen in verschillende gradaties van ernst. Na een tijd worden de kransslagaders steeds nauwer door de afzettingen. Ook kan er een bloedstolsel ontstaan. Hierdoor krijgt het hart minder zuurstof. Het zuurstoftekort kan allerhande symptomen vertonen, zoals angina pectoris. Een volledige verstopping kan leiden tot een hartaanval.

3. Wat zijn de symptomen van coronaire hartziekten?

Doordat de verstopping van de slagaders geleidelijk gaat, merkt u vele jaren lang überhaupt niet dat er iets aan de hand is. Zoals in het vorige hoofdstuk is uitgelegd, ontstaat aderverkalking uit een ophoping van cholesterol in de slagader. Ook een te hoog gehalte aan cholesterol gaat meestal niet samen met duidelijke symptomen. De meeste mensen ontdekken een hoog cholesterol pas bij een bloedonderzoek. Slechts in enkele gevallen is een hoog cholesterolgehalte ook aan de buitenkant te zien. Symptomen zoals vetbultjes aan de binnenkant van het oog, of een wit schilletje aan de onderkant van de iris in het oog, wijzen op een hoog cholesterol. Slagaderverkalking wordt om deze reden ook wel ‘sluipmoordenaar’ genoemd. De symptomen worden meestal pas merkbaar wanneer de verstopping ernstig is en kunnen zich zowel bij rust als bij inspanningen voordoen.

Naarmate de tijd verstrijkt komen de symptomen van coronaire hartziekten steeds duidelijker naar voren.  Gedurende de tijd wordt namelijk ook de verstopping van de slagader ernstiger en verslechterd dus de zuurstoftoevoer naar het hart. Symptomen van coronaire hartziekten kunnen zich zowel bij rust als bij inspanningen voordoen. De uiting van de symptomen verschillen van persoon tot persoon. Typische indicaties zijn pijn op de borst (vaak gepaard met misselijkheid en zweten), hevige vermoeidheid (vooral bij inspanningen), kortademigheid, pijnlijke schouder of arm en gezwollen voeten. Vrouwen ervaren iets méér dan mannen duidelijke signalen. Het is belangrijk om onmiddellijk een arts te contacteren wanneer u denkt symptomen van CHZ te hebben.

4. Risicofactoren voor het ontstaan van coronaire hartziekten

De risicofactoren voor CHZ kunnen we indelen in drie categorieën: persoonsgebonden, volgens leefstijl en factoren die te maken hebben met andere aandoeningen.

• Persoonsgebonden risicofactoren;
• Leefstijl;
• Risicofactoren die samenhangen met andere aandoeningen.

4.1 Persoonsgebonden risicofactoren

Persoonsgebonden risicofactoren kunt u niet beïnvloeden. Hierbij kunt u bijvoorbeeld denken aan leeftijd: het risico op het krijgen van een coronaire hartziekte is groter naarmate men ouder wordt. Geslacht speelt ook een rol. Coronaire hartziekten komen namelijk méér voor bij mannen dan bij vrouwen. Voor vrouwen is ook de overgang van belang. Het risico neemt voor vrouwen namelijk toe na de menopauze. Tot slot speelt erfelijkheid een belangrijke rol bij uw risicoprofiel. Een familiale voorgeschiedenis van hart- en vaatziekten, erfelijke afwijkingen in de bloedstolling (trombose), een familiaire hypercholesterolemie (= te hoog cholesterol door afwijkende vetstofwisseling) of soortgelijke erfelijke factoren vergroten het risico.

Ook bestaat er een link tussen een hoger risico op coronaire hartziekten en andere aandoeningen. Zo spelen diabetes, COPD (chronische longziekte), chronische nierbeschadiging, sommige vormen van chemotherapie, radiotherapie bij borstkankerpatiënten, bepaalde auto-immuunziekten, jicht en hiv een rol.

4.2 Leefstijl als risicofactor

Uw leefstijl heeft een belangrijke invloed op bijvoorbeeld uw bloeddruk, cholesterolgehalte en uw gewicht. Onderzoek heeft aangetoond dat een te hoge bloeddruk, een te hoog gehalte aan slechte cholesterol (LDL) en overgewicht (obesitas) uw risico verhogen. Verhoogde waarden vergroten de kans dat u een hart-vaatziekte krijgt. Dit begint vaak met de ontwikkeling van slagaderverkalking. Op de lange termijn kan dit zich uiten in de vorm van een coronaire hartziekte. 

Oorzaken van verhoogde cholesterolwaarden, hoge bloeddruk en overgewicht zijn bijvoorbeeld: 

• Roken;
• Hoge alcoholconsumptie;
• Chronische stress;
• Te weinig beweging;
• Ongezond eten.

Dit zijn allemaal risicofactoren die u aan de hand van leefstijl aanpassingen kunt beïnvloeden. U kunt bijvoorbeeld stoppen met roken. En uw alcoholgebruik beperken tot maximaal 1 glas rode wijn. Suikerhoudende dranken kunt u vervangen door water. Minder zout helpt u bij het verlagen van uw bloeddruk. En als u rood en bewerkt vlees vervangt voor verse vis kunt u uw cholesterol verlagen. Dit zijn slechts enkele voorbeelden om uw risico (zonder medicijnen) te verlagen. 

4.3 Aandoeningen als risicofactor

Ook bestaat er een link tussen een hoger risico op coronaire hartziekten en bepaalde aandoeningen. We hebben onderstaand de aandoeningen voor u op een rijtje gezet, die als mogelijke oorzaak van een coronaire hartziekte kunnen worden aangemerkt: 

• Atriumfibrilleren
• Auto-immuunziekten (zoals reumatoïde artritis of de ziekte van Bechterew): kan de bloedvaten beschadigen
• Behandeling van kanker met chemo- of radiotherapie: kan slagaderverkalking versnellen
• Chronische nierschade
• COPD
• Colitis ulcerosa
• Crohn
• Diabetes mellitus: op de lange termijn kan zowel diabetes type 1 als type 2 het risico op hart-vaatziekten verhogen. Dit geldt met name bij slecht ingestelde bloedsuikerwaarden.
• HIV
• Jicht
• Obstructief slaapapneu
• Pre-eclampsie

5. Diagnose van coronaire hartziekten

Voor het stellen van een diagnose zal uw arts u diverse vragen stellen. Hij zal peilen naar symptomen, medische en familiale voorgeschiedenis en een analyse maken van de risicofactoren die we hebben besproken in hoofdstuk 4. Op basis hiervan kan hij u zelf onderzoeken en/of u doorverwijzen naar een cardioloog. 

Om te weten te komen hoe het met de slagaders gesteld is, zijn er tal van mogelijkheden. De elektrocardiogram en echocardiogram staan bovenaan de lijst. Soms wordt ook gevraagd om een inspanningstest te doen en gebeurt er een bloedonderzoek. Röntgenfoto’s, CT-angiografie, coronaire angiografie, MRA, echo van de kransslagaders en nucleaire hartscan zijn andere mogelijkheden om te achterhalen of u lijdt aan een coronaire hartziekte.

6. De behandeling van een coronaire hartziekte

De behandeling hangt af van de ernst van uw coronaire hartaandoening. Uw arts is de meest geschikte persoon om een behandeling op maat te kiezen voor u. We zullen in dit hoofdstuk beschrijven wat de keuzemogelijkheden zijn. 

Wanneer de aderverkalking zich in een beginnende fase bevindt, zal in eerste instantie worden gekozen voor leefstijl advies. Soms volstaat het om uw levensstijl aan te passen en te switchen naar gezonde voeding en meer beweging in te lassen. Indien leefstijl aanpassingen onvoldoende effect hebben, kunnen geneesmiddelen helpen om de symptomen te behandelen en het proces van aderverkalking te vertragen. Veel gebruikte medicijnen zijn bètablokkers, nitraten, cholesterolverlagende middelen (statines), aspirine of calciumantagonisten. Raadpleeg altijd eerst uw arts alvorens u met het gebruik van medicijnen start. 

Wanneer medicatie onvoldoende werkt en/of de aandoening zich in een verder gevorderd stadium bevindt, kan een ingreep aangewezen zijn. Twee ingrepen die minimaal invasief zijn en waarvoor sommige patiënten in aanmerking komen, zijn dotteren en een stent plaatsen.

Bij dotteren (coronaire ballonangioplastiek, ook percutane coronaire interventie genoemd) gebruikt men een ballonnetje dat de binnenkant van het bloedvat uitrekt, zodat het bloed opnieuw erdoor kan stromen.
Stents zijn een soort buisjes bestaand uit een kobaltlegering die men – op een ballonnetje gemonteerd – opent in een bloedvat. Op die manier wordt de plaque weggeduwd en kan de bloedstroom zich herstellen. 

Het kan ook dat een hartoperatie nodig is. Dit is dan een coronaire bypassoperatie (CABG) of omleidingsoperatie. Dit is in Europa de meest toegepaste hartoperatie om de bloedstroom te herstellen. Daarbij neemt de chirurg een gezond bloedvat van een andere deel van het lichaam (been, arm of borst) en sluit dit aan op de kransslagader op de plaats net voorbij waar die verstopt is. Langs deze omleiding kan het bloed dan opnieuw het hart bereiken. De operatie gebeurt steeds onder volledige narcose. Van deze bypassoperatie bestaan er drie vormen:

1. De meeste bypassoperaties gebeuren bij een stilstaand hart. De bloedcirculatie wordt dan overgenomen door een hart-longmachine en via een borstopening brengt de chirurg de omleiding aan.
2. De operatie kan eveneens zonder behulp van machine worden uitgevoerd via een opening in de borst op een kloppend hart. In vaktermen spreekt men hier over een OPCAB.
3. De MICS CABG tot slot is een minder belastende vorm van OPCAB. Daarbij maakt de chirurg een insnede tussen de ribben.

Patiënten die alle mogelijke behandelingen reeds kregen en na meer dan zes maanden nog steeds last hebben van hevige borstpijn, kunnen eventueel verholpen worden via neurostimulatie. Dit dient om de pijn te verlichten en de levenskwaliteit te verbeteren.

7. Gevolgen

Bij angina pectoris zijn er geen blijvende hartletsels, bij een hartinfarct wel. De cellen die te lijden hadden onder zuurstoftekort sterven af en het is mogelijk dat de hartfunctie achteraf verslechtert. De pompfunctie kan tekortschieten en ook hartritmestoornissen zijn een mogelijk gevolg.

Literatuurverwijzingen

• Mayo Clinic. Coronary Heart Disease.